Türkiye’de Fahri Konsolosların Statüleri ve Yükümlülükleri
Fahri konsolosluk kurumunun uzun bir geçmişi vardır. Muvazzaf temsilciliklerin az sayıda olduğu dönemlerde, konsolosluk işlemlerinin yerine getirilmesi ve ülkelerarası ticari ilişkilerin geliştirilmesi amacıyla fahri konsolosluklar açılmıştır. Günümüzde tüm dünyadaki muvazzaf temsilciliklerin sayısı artmış olmakla beraber, küreselleşme sürecinde insan hareketlerinin ve uluslararası ilişkilerin her alanda yoğunlaşması nedeniyle fahri temsile olan ihtiyaç azalmamış, tersine artmıştır. Ülkemizde de muvazzaf başkonsolosluklara paralel olarak, fahri konsoloslukların sayısı artmaktadır.
Fahri konsolosların statüleri Konsolosluk İlişkileri Hakkında Viyana Sözleşmesi ile iç mevzuatımızın ilgili hükümlerinde düzenlenmiştir. Fahri konsoloslara sağlanan statü esas itibariyle görevin etkin şekilde yürütülebilmesini amaçlamaktadır. Gerek fahri konsolos unvanı, gerek sağladığı statü münhasıran hizmetin yerine getirilmesi amacıyla ve basiretle kullanılmalıdır. Bu husus fahri konsolosluk kurumunun saygınlığının korunması için asli bir yükümlülüktür.
Aşağıda fahri konsolosların statüleri ile ilgili olarak en fazla gündeme gelen temel konularla ilgili özet bilgi verilmektedir. Tereddüt yaratan durumlar veya somut sorunlar ortaya çıktığı takdirde Bakanlığımızca ayrıca değerlendirme yapılacaktır.
I. GÜVENLİK TALEPLERİ
Türkiye’deki fahri konsoloslukların güvenliği, genel güvenlik önlemleri çerçevesinde yapılan denetimlere ilaveten, polis ekiplerince devriye usulüyle periyodik olarak yaptıkları kontroller ile sağlanmaktadır. Ayrıca, tehdit değerlendirmesi ışığında ek güvenlik önlemleri alınması mümkün olabilmektedir.
II. PARK YERİ TAHSİSİ TALEPLERİ
Park yeri tahsisi taleplerinin değerlendirilmesinde 1) karşılıklılık ilkesi, 2) fiziki imkanlar, 3) kent trafiğinin bu düzenlemelerden olumsuz etkilenmemesi gibi kriterler göz önünde bulundurulmaktadır. Park yeri talepleri Dışişleri Bakanlığınca yapılan ön değerlendirme sonucunda uygun görülürse, nihai karar için icracı makam olan yerel yönetimlere iletilmektedir.
III. TRAFİK CEZALARI
Fahri konsolosların bu alanda muafiyeti yoktur. Trafik kurallarına titizlikle riayet edilmesi ve cezaların ödenmesi gerekmektedir.
IV. KİMLİK KARTLARI
Türkiye’de görev yapan fahri konsoloslara Dışişleri Bakanlığınca düzenlenen kimlik kartları sadece tanıtım amaçlıdır. Bu kimlik belgeleri yabancı uyruklu fahri konsoloslar için ikamet tezkeresi yerine de geçmekte, ayrıca ikamet tezkeresi alınmasına gerek kalmamaktadır.
V. FAHRİ KONSOLOSLUK BİNALARI
Fahri konsolosluk binalarının, konsolosluk görevlerinin yerine getirilmesiyle kabili telif olmayacak şekilde kullanılmaması gerekmektedir. Münhasıran resmi konsolosluk işlemlerinin yürütülmesinde kullanılması kaydıyla fahri konsolosluk memuru tarafından resmi bina kiralanabilmektedir. Fahri konsoloslukların bina dokunulmazlığı yoktur.
VI. “CC” PANEL PLAKALAR
Araçlarının tescil plakalarının yanına CC panel plaka taktırmak üzere ilgili trafik şube müdürlüklerine müracaat eden fahri konsoloslar, Dışişleri Bakanlığı tarafından düzenlenen geçerli süresi bulunan kimlik kartını ibraz etmek suretiyle, kimlik kartında belirtilen ilin plakasını haiz bir adet araca, 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununa bağlı Trafik Yönetmeliği uyarınca panel plakalardan alabilmektedirler.Fahri konsolosların araçlarında, geçiş üstünlüğü hakkına sahip olunduğu şeklinde izlenim yaratacak ses ve ışık donanımları ile özel işaretler kullanılamaz.
VII. VERGİ MUAFİYETİ
Fahri konsolosların temsil ettikleri devletin kanun ve düzenlemelerine göre konsolosluk işlemleri için tahsil ettikleri resim ve harçlar Türkiye’de vergilendirilmez. Fahri konsoloslar, KDV ve ÖTV istisnasından yararlanamamaktadır.
VIII. SİLAH TAŞIMA İZİNLERİ
Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler hakkındaki 91/1779 Karar sayılı Yönetmeliğin 9. maddesinin (b) bendi, “ Yurdumuzda ikamet eden ve başka bir ülkenin fahri temsilciliğini yapan dışişleri meslek mensubu olmayan ve bu görevi Dışişleri Bakanlığınca yazılı olarak teyit edilen Türk vatandaşlarına,” silah taşıma ruhsatı düzenlenmesine imkan vermektedir. Fahri konsolosların silah taşıma ruhsatı başvurularında İçişleri Bakanlığı tarafından sorulması durumunda, ilgili fahri konsolosun fiilen görev yapmaya devam edip etmediği Dışişleri Bakanlığınca teyit edilmektedir.
IX. GÜMRÜKSÜZ BÖLGEYE GİRİŞ VE VIP
Fahri konsolosların havaalanlarında gümrüksüz bölgeye girmeleri, temsil ettikleri ülkelerden gelecek üst düzey şahsiyetlerin karşılanması ve uğurlanması gibi münhasıran resmi görevin ifasının zorunlu kıldığı bazı özel durumlarda Büyükelçilikçe resmi başvuruda bulunulması halinde Dışişleri Bakanlığının özel izniyle mümkün olabilmektedir. Fahri konsolosluk unvanı VIP salonlarından yararlanma hakkı bahşetmemektedir. Temsil edilen ülkenin üst düzey şahsiyetlerinin karşılanması ve uğurlanması gibi münhasıran resmi görevin ifasının zorunlu kıldığı durumlarda Büyükelçiliğin resmi başvurusu üzerine Dışişleri Bakanlığınca özel izin verilebilmektedir.
X. YARGI BAĞIŞIKLIĞI
Fahri konsoloslar yalnızca resmi görevlerinin yerine getirilmesi sırasındaki fiilleri nedeniyle yargı dokunulmazlığından yararlanabilirler. Bu dokunulmazlık, aşağıda belirtilen konulardaki hukuk davalarını kapsamamaktadır. Gönderen devletin vekili sıfatıyla yapılmayan sözleşmelere bağlı hukuk davası, Bir kara taşıt aracının, geminin ya da hava aracının neden olduğu zararlar nedeniyle üçüncü kişilerin açtığı hukuk davası.
Fahri konsolosluk memurları ile öteki konsolosluk mensuplarının görevlerinin yerine getirilmesi ile ilgili olaylara ilişkin olarak tanıklık yapmak ya da resmi yazışma ve belgeleri göstermek yükümlülükleri bulunmamaktadır. Yine, anılan görevlilerin gönderen devletin ulusal mevzuatına ilişkin olarak bilirkişilik yapmak yükümlülüğü sözkonusu değildir. Bu durumların dışında fahri konsolosluk mensupları tanıklık yapmaya çağrılabilir. Görevle ilgili olmayan konular bakımından fahri konsolosluk mensuplarının tanıklık yapmayı reddetmesi mümkün değildir. Fahri konsolosluk memuruna karşı bir ceza davası açıldığı zaman, bu memur yetkili merciler önüne çıkmakla yükümlüdür.
VİYANA SÖZLEŞMESİ İLGİLİ MADDELER
FAHRİ KONSOLOSLUK MEMURLARINA VE BUNLAR TARAFINDAN YÖNETİLEN KONSOLOSLUKLARA UYGULANACAK REJİM
Madde 58
Kolaylıklar, ayrıcalıklar ve bağışıklıklarla ilgili genel hükümler
1. 28., 29., 30., 34., 35., 36., 37., 38. ve 39. maddelerle 54. Maddenin 3. fıkrası ve 55. maddenin 2. ve 3. fıkraları, bir fahri konsolosluk memuru tarafından yönetilen konsolosluklara da uygulanır. Bundan başka, bu konsolosluklara ait kolaylıklar, ayrıcalıklar ve bağışıklıklar 59., 60., 61. ve 62. Maddelerle düzenlenir.
2. 42. ve 43. maddeler, 44, maddenin 3. fıkrası 45. ve 53. Maddeler ve 65. maddenin 1. fıkrası fahri konsolosluk memurlarına uygulanır. Bundan başka, bu konsolosluk memurlarına ait kolaylıklar, ayrıcalıklar ve bağışıklıklar 63., 64., 65., 66. ve 67. maddelerle düzenlenir.
3. Bu Sözleşmede öngörülen ayrıcalıklar ve bağışıklıklar, bir fahri konsolosluk memurunun ailesi efradına veya bir fahri konsolosluk memuru tarafından yönetilen bir konsoloslukta çalışan bir konsolosluk hizmetlisinin ailesi efradına bahşedilmez.
4. Ayrı memleketlerde bulunan ve fahri konsolosluk memurları tarafından yönetilen iki konsolosluk arasında konsolosluk torbasının teatisi ancak iki kabul eden Devlet’in nzasiyle olur.
Madde 59
Konsolosluk binalarının korunması kabul eden Devlet, bir fahri konsolosluk memuru tarafından yönetilen bir konsolosluğa ait binaları korumak ve bu binaların işgal edilmesine veya hasara uğratılmasına ve konsolosluğun sükûnunun bozulmasına veya onuruna halel gelmesine engel olmak için gerekli tedbirleri alır.
Madde 60
Konsolosluk binalarının akçalı bağışıklığı
1. Gönderen Devlet’in maliki veya kiracısı olduğu ve bir fahri konsolosluk memuru tarafından yönetilen bir konsolosluğa ait binaları, yapılan özel hizmetler karşılığında almanlar dışında her türlü ulusal, bölgesel veya belediyeye ait vergi ve resimlerden muaftır.
2. Bu maddenin 1. fıkrasında öngörülen akçalı bağışıklık, kabul eden Devlet’in kanun ve düzenlemeleri uyarınca gönderen Devlet’te bir mukavele akdeden kişi tarafından ödenmesi gereken vergi ve resimlere uygulanmaz.
Madde 61
Konsolosluk arşiv ve belgelerinin dokunulmazlığı bir fahri konsolosluk memuru tarafından yönetilen bir konsolosluğun arşiv ve belgelerinin, diğer kağıt ve belgelerden ve özellikle konsolosluk şefinin ve kendisiyle beraber çalışan tüm kişilerin özel yazışmalarından ve keza meslekleri veya işleri ile ilgili eşya, kitaplar ve belgelerden ayrı tutulmaları şartıyla, nerede bulunurlarsa bulunsunlar, her zaman dokunulmazlıkları vardır.
Madde 62
Gümrük bağışıklığı: Kabul eden Devlet, kabul edeceği kanun ve düzenlemeler hükümler} uyarınca, bir fahri konsolosluk memuru tarafından yönetilen bir konsolosluğun münhasıran resmi kullanımına matuf olmaları şartiyle, depolama, taşıma ve benzeri hizmetlerle ilgili masraflar hariç olmak üzere, aşağıdaki maddelerin, her türlü gümrük resmi ile buna ilişkin vergi ve harçlardan muaf olarak girişine müsaade eder. Gönderen Devlet tarafından veya bu Devlet'in talebi üzerine konsolosluğa temin olunan armalar, bayraklar, tabelalar, mühürler, kitaplar, resmi matbua, büro mobilyası, büro malzemesi ve benzeri eşyalar
Madde 63
Ceza davası: Bir fahri konsolosluk memuruna karşı bir ceza davası açıldığı zaman, bu memur yetkili merciler önüne çıkmakla yükümlüdür. Bununla beraber, tutuklanmış veya gözaltına alınmış bulunması hali müstesna olmak üzere, dava, söz konusu memura resmi sıfatından ötürü gerekli saygı gösterilecek ve konsolosluk görevlerini en az aksatacak tarzda yürütülecektir. Bir fahri konsolosluk memurunun tutuklanması gerektiğinde, ona karşı dava mümkün olan en erken zamanda açılacaktır.
Madde 64
Fahri konsolosluk memurunun korunması Kabul eden Devlet, fahri konsolosluk memuruna resmi sıfatı nedeniyle gerekli olabilecek korumayı bahşetmekle yükümlüdür.
Madde 65
Yabancıların kayıt ve oturma müsaadesinden bağışıklık Fahri konsolosluk memurları, kabul eden Devlet’te kendi çıkarları için mesleki veya ticari bir faaliyette bulunanlar hariç olmak üzere, yabancıların kaydı ve oturma müsaadesi konusunda bu Devlet’in kanun ve düzenlemelerinde öngörülen tüm yükümlülüklerden muaftırlar.
Madde 66
Akçalı bağışıklık: Fahri konsolosluk memuru, konsolosluk görevlerinin yerine getirilmesi nedeniyle gönderen Devlet’ten aldığı tazminat ve aylıklar üzerinde her türlü vergi ve harçlardan muaftır.
Madde 67
Kişisel yükümlülüklerden bağışıklık: Kabul eden Devlet, fahri konsolosluk memurlarını her türlü kişisel yükümlülük ve hangi neviden olursa olsun kamu yararı hizmetleriyle, yardım ve konaklama gibi askerlikle ilgili yükümlülüklerden muaf tutacaktır.
Madde 68
Fahri konsolosluk memurları müessesesini ihtiyari niteliği Her Devlet fahri konsolosluk memurlarını atayıp atamamağa veya kabul edip etmemeğe karar vermekte serbesttir.
GENEL HÜKÜMLER
Madde 69
Konsolosluk şefi olmayan konsolosluk ajanları
1. Her Devlet, gönderen Devlet’in konsolosluk şefi olarak atamadığı konsolosluk ajanları tarafından yönetilen konsolosluk ajanlıklarım kurup kurmamağa veya kabul edip etmemeğe karar vermekte serbesttir.
2. Bu maddenin 1. fıkrasında belirtilen konsolosluk ajanlıklarının faaliyette bulunabilmesi şartlan ile bu ajanlıkları yöneten konsolosluk ajanlarının yararlanabilecekleri ayrıcalık ve bağışıklıklar gönderen Devlet ile kabul eden Devlet arasında anlaşmayla saptanır.
The Status and Duties of Honorary Consuls
Honorary representation has a long history. Honorary consuls were assigned to render consular services and develop commercial relations at times when the conduct of such work by career consular officers was an exception. Even though the number of career consular officers and missions has grown significantly around the world, the contribution of honorary consular representatives is still important since human mobility and the scope of international relations have also expanded in the era of globalization. The number of honorary consuls has grown in parallel with career consular missions in Türkiye in recent years.
The status of honorary consuls is governed by the stipulations of the Vienna Convention on Consular Relations and Turkish domestic legislation. The purpose of the status conferred upon the honorary consuls is only to ensure the efficient performance of their functions. Some useful information on common issues can be found in this note. Further questions regarding the work and status of honorary consuls can be addressed to the Ministry.
III. TRAFFIC OFFENCES
Honorary consuls do not enjoy immunity from fines associated with traffic offences. Traffic rules should be strictly observed and traffic fines must be paid.
I. SECURITY REQUESTS
The security of honorary consuls in Türkiye is provided by mobile units of the police. Additional security measures can be taken according to the requirements of any particular situation.
II. ALLOCATION OF RESERVED PARKING PLACES
A reserved parking place can only be allocated to honorary consuls on the basis of reciprocity and physical availability, as well as favourable traffic conditions in the respective area.
IV. IDENTITY CARDS
ID cards issued to honorary consuls by the Ministry serve only for identification. These ID cards also serve as residence permit for honorary consuls who are not Turkish citizens. In this there is no need to obtain ordinary residence permit.
V. HONORARY CONSULAR PREMISES
The honorary consular premises should not be used in any manner incompatible with the exercise of consular functions. These premises do not enjoy inviolability. Official buildings can be leased by honorary consular officers on the condition to be used exclusively for official consular work.
VI. CC SIGNBOARD
Honorary consuls can apply with their ID card to the relevant traffic division for a CC signboard to be placed next to the licence plate of their car. CC signboards can only be obtained for one car. That car should be registered in the province indicated on their ID card. Honorary consuls have no priority in traffic. It is prohibited for them to use misleading flasher and sound systems implying such priority.
VII. TAX EXEMPTION
The fees and charges collected for consular transactions in compliance with the laws and regulations of the sending state are exempted from any tax in Türkiye. Honorary consuls do not enjoy exemption from Value Added Tax (VAT) and Special Consumption Tax (SCT).
VIII. FIREARM LICENCES
The “Regulation on Firearms, Knives and Other Instruments” stipulates that Turkish citizens, who reside in Türkiye and serve as the honorary consul of another country are entitled to obtain firearms licences upon the written confirmation of the Ministry of Foreign Affairs.
IX. AIRPORT ENTRANCE
Honorary consuls are not entitled to use VIP lounges in Türkiye. On the other hand, they can be granted privileged access to certain areas in the airports or the VIP lounges only if they are required to welcome and pay farewell to high level dignitaries in connection with official visits from the sending state, and with special permission of the Turkish Ministry of Foreign Affairs upon the official request of the Embassy.
X. JUDICIAL IMMUNITY
Honorary consuls have judicial immunity only in respect of acts performed in the exercise of consular functions.
The scope of judicial immunity does not involve certain civil lawsuits referred to herebelow:
- Civil lawsuits related to contracts signed not in the capacity of the representative of the sending state
- Civil lawsuits filed by third persons for the damages caused by a land vehicle, ship or air craft.
They are not obliged Members to give evidence concerning matters connected with the exercise of their functions or to produce official correspondence and documents relating thereto. They are also entitled to decline to give evidence as expert witnesses with regard to the law of the sending State. When a criminal suit is opened against honorary consulate officer, this officer is obliged to appear before the competent authorities.